gelir vergisi kanunları ikinci kısım(2)

BEŞİNCİ BÖLÜM
Sermaye İratlarında İstisnalar
Gayrimenkuller ve haklarda:

Madde 21 - (Değişik birinci fıkra: 22/7/1998 - 4369/27 md.) Binaların mesken
olarak kiraya verilmesinden bir takvim yılı içinde elde edilen hasılatın
240.000.000 (700.000.000) lirası Gelir Vergisinden müstesnadır. İstisna haddi
üzerinde hasılat elde edilip beyan edilmemesi veya eksik beyan edilmesi ha-
linde, bu istisnadan yararlanılamaz. (1)
Ticari,zirai veya mesleki kazancının yıllık beyanname ile bildirmek mecburi-
yetinde olanlar ile gelirleri bunlar tarafından bildirilecek olanlar bu istisna-
dan faydalanmazlar.

Mükerrer Madde 21- (Ek: 28/6/2001-4697/1 md.) Bireysel emeklilik sisteminden
emeklilik hakkı kazananlar ile bu sistemden vefat, malûliyet veya tasfiye gibi zorunlu
nedenlerle ayrılanlara yapılan ödemelerin % 25`i, Türkiye`de kâin ve merkezi
Türkiye`de bulunan diğer sigorta şirketlerinden on yıl süreyle prim ödeyenler ile vefat,
malûliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlara yapılan ödemelerin % 10`u ve
tek primli yıllık gelir sigortalarından yapılan ödemeler gelir vergisinden müstesnadır.
İstisna edilen tutar üzerinden 94 üncü maddenin birinci fıkrasının (15) numaralı bendine
göre tevkifat yapılmaz.
Menkul sermaye iratlarında:

Madde 22 - (Mülga: 4/12/1885-3239/138 md.)
----------------------
(1)Bu fıkraya Kanun ile getirilen miktar aynen bırakılmış, Maliye Bakanlığının
8/12/2000 tarih ve 24254 sayılı Resmi Gazete`de yayımlanan 30/11/2000
tarih ve 2000/1689 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 2001 yılında elde edilecek
kira gelirlerine uygulanacak istisna miktarı, metne parantez içinde siyah
punto ile işlenmiştir. Daha önce yapılan değişiklikler için, Kanunun sonundaki
"ÇEŞİTLİ MEVZUAT İLE YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER CETVELİ"ne bakınız.
ALTINCI BÖLÜM
Müteferrik İstisnalar
Ücretlerde:

Madde 23 - (Değişik: 24/12/1980-2361/17 md.)
Aşağıda yazılı ücretler Gelir Vergisinden istisna edilmiştir.
1. Köylerde veya son nüfus sayımına göre belediye içi nüfusu 5 000`i aşmayan
yerlerde faaliyet gösteren ve münhasıran el ile dokunan halı ve kilim imal eden
işletmelerde çalışan işçilerin ücretleri;
2.(Değişik:22/7/1998-4369/28 md.) Gelir Vergisinden muaf olanların veya
gerçek usulde vergilendirmeyen çiftçilerin yanında çalışan işçilerin ücretleri;
3. Toprak altı işletmesi halinde bulunan madenlerde cevher istihsali ve bu-
nunla ilgili diğer bütün işlerde çalışanların münhasıran yer altında çalıştıkla-
rı zamanlara ait ücretleri;
4.(Mülga:22/7/1998-4369/82 md.)
5. Köy muhtarları ile köylerin katip, korucu, imam , bekçi ve benzeri hiz-
metlilerine köy bütçesinden ödenen ücretler ile çiftçi mallarını koruma bekçile-
rinin ücretleri;
6. Hizmetçilerin ücretleri (Hizmetçiler özel fertler tarafından evlerde,bah-
çelerde,apartmanlarda ve ticaret mahalli olmayan sair yerlerde orta hizmetçiliği
süt ninelik, dadılık, bahçıvanlık, kapıcılık gibi özel hizmetlerde çalıştırılan-
lardır.) (Mürebbiyelere ödenen ücretler istisna kapsamına dahil değildir);
7. Sanat okulları ile bu mahiyetteki enstitülerde, ceza ve ıslahevlerinde,
darülacezelerin atelyelerinde çalışan öğrencilere, hükümlü ve tutuklulara ve
düşkünlere verilen ücretler;
8. (Değişik:25/5/1995 - 4108/16 md.) Hizmet erbabına işverenlerce yemek ve-
rilmek suretiyle sağlanan menfaatler (işverenlerce,işyerinde veya müştemilatında
yemek verilmeyen durumlarda çalışılan günlere ait bir günlük yemek bedelinin
100 000 (2.350.000) lirayı aşmaması ve buna ilişkin ödemenin yemek verme hizme-
tini sağlayan mükelleflere yapılması şarttır. Ödemenin bu tutarı aşması halin-
de, aşan kısım ile hizmet erbabına yemek bedeli olarak nakten yapılan ödemeler
ve bu amaçla sağlanan menfaatler ücret olarak vergilendirilir.); (1)
9. (Değişik: 4/12/1985-3239/42 md.) Genel olarak maden işletmelerinde ve
fabrikalarda çalışan işçilere ve özel kanunlarına göre barındırılması gereken
memurlarla müstahdemlere konut tedariki ve bunların aydınlatılması,ısıtılması ve
suyunun temini suretiyle sağlanan menfaatler ile mülkiyeti işverene ait brüt
alanı 100 m2`yi aşmayan konutların hizmet erbabına mesken olarak tahsisi sure-
tiyle sağlanan menfaatler (Bu konutların 100 m2`yi aşması halinde, aşan kısma
isabet eden menfaat için bu istisna hükmü uygulanmaz);
10. Hizmet erbabının toplu olarak işyerlerine gidip gelmelerini sağlamak
maksadıyla işverenler tarafından yapılan taşıma giderleri;
11.(Değişik: 28/6/2001-4697/2 md.) Kanunla kurulan emekli sandıkları ile 506 sayılı
Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20 nci maddesinde belirtilen sandıklar tarafından
ödenen emekli, malûliyet, dul ve yetim aylıkları (506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun
geçici 20 nci maddesinde belirtilen sandıklar tarafından ödenen aylıkların toplamı, en
yüksek Devlet memuruna ödenen en yüksek ödeme tutarından fazla ise aradaki fark
ücret olarak vergiye tabi tutulur.) (Genel, katma ve özel bütçelerden ödenen bu nevi
aylıklar dahil);
12. 2069 sayılı Çırak, Kalfa ve Ustalık Kanunun hükümlerine tabi çırakların
asgari ücreti aşmayan ücretleri.
(Ek Bentler: 4/12/1985-3239/42 md.)
13. Yabancı ülkelerde bulunan sosyal güvenlik kurumları tarafından ödenen
emekli, malüliyet, dul ve yetim aylıkları;
----------------------
(1)Bu bentte Kanunla getirilmiş olan miktar aynen bırakılmış, Maliye Bakan-
lığının 8/12/2000 tarih ve 24254 sayılı Resmi Gazete`de yayımlanan 30/11/2000
tarih ve 2000 tarih ve 2000/1689 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 1/1/2001 tarihinden
itibaren geçerli olmak üzere geti rilen miktar metne parantez içinde siyah puntolarla
işlenmiştir. Daha önce yapılan değişiklikler için, Kanunun sonundaki "ÇEŞİTLİ
MEVZUAT İLE YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER CETVELİ"ne bakınız.
14. Kanuni ve iş merkezi Türkiye`de bulunmayan dar mükellefiyete tabi işve-
renlerin yanında çalışan hizmet erbabına,işverenin Türkiye dışında elde ettiği
kazançları üzerinden döviz olarak ödediği ücretler;
15. Yüz ve daha aşağı sayıda işçi çalıştıran işyerlerinde bir, yüzden fazla
işçi çalıştıran işyerlerinde iki, amatör sporcu çalıştıranların, her yıl milli
müsabakalara iştirak ettiklerinin belgelenmesi ve bu amatör sporculara ödenen
ücretler. (Asgari ücretin iki katını aşmamak kaydıyla)
Gider karşılıklarında:

Madde 24 - (Değişik: 24/12/1980-2361/18 md.)
Gider karşılığı olarak yapılan aşağıda yazılı ödemeler Gelir Vergisinden is-
tisna edilmiştir.
1. (Değişik: 31/12/1981-2574/5 md.) Harcırah Kanununa tabi kurumlar tarafın-
dan harcırah veya yolluk olarak yapılan ödemeler:
2. (Değişik: 31/12/1982-2772/3 md.) Harcırah Kanunu kapsamı dışında kalan
müesseseler tarafından idare meclisi başkanı ve üyeleri ile denetçilerine,tasfi-
ye memurlarına ve hizmet erbabına (Harcırah Kanununa tabi olsun olmasın her tür-
lü sözleşmeli personel dahil) verilen gerçek yol giderlerinin tamamı ile yemek
ve yatmak giderlerine karşılık verilen gündelikler (Bu gündelikler aynı aylık
seviyesindeki Devlet memurlarına verilen gündeliklerden fazla ise veya Devletçe
verilen gündeliklerin en yüksek haddini aşarsa aradaki fark ücret olarak vergi-
ye tabi tutulur.
3. (Mülga:26/12/1993 - 3946/38 md.)
4. 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa göre ödenen yakacak yardımı (memur,
işçi ve Bağ-Kur emeklilerine avans olarak ödenenler dahil);
5. Sayım işleriyle, seçim işlerinde çalıştırılanlara özel kanunlarına göre
verilen zaruri gider karşılıkları.
Tazminat ve yardımlarda:

Madde 25 - Aşağıda yazılı tazminat ve yardımlar Gelir Vergisinden müstesna-
dır:
1. Ölüm, sakatlık, hastalık ve işsizlik sebepleriyle verilen tazminat ve ya-
pılan yardımlar;
2. Muhtaç olanlara belli bir süre için veya hayat kaydiyle yapılan yardımlar
(Asker ailelerine yapılan yardımlarla hayır derneklerinin ve yardım sandıkla-
rının yardımları mutlak olarak bu istisnaya girerler.);
3. (Değişik: 26/8/2001-4697/3 md.) Kanunla kurulan emekli sandıkları ile 506 sayılı
Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20 nci maddesinde belirtilen sandıklar tarafından,
kendilerine zat aylığı bağlananlara aylıkları dışında, kanunları veya statüleri gereğince
verilen emekli, dul, yetim ve evlilik ikramiyeleri veya iade olunan mevduatı ve sürelerini
doldurmamış bulunanlarla dul ve yetimlerine toptan ödenen tazminatlar (506 sayılı
Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20 nci maddesinde belirtilen sandıklar tarafından
ödenen tazminat, yardım ve toptan ödemeler en yüksek Devlet memuruna ödenen en
yüksek ödeme tutarından fazla ise aradaki fark ücret olarak vergiye tâbi tutulur. Bu
mukayesede gerek muhtelif sandıklardan gerek aynı sandıktan muhtelif zamanlarda
yapılan ikramiye, tazminat ve toptan ödemeler topluca dikkate alınır.);
4. Hizmet erbabına ödenen çocuk zamları (Bu zamlar Devletçe verilen miktar-
ları aştığı takdirde, fazlası vergiye tabi tutulur.);
5. Evlenme ve doğum münasebetiyle hizmet erbabına yapılan yardımlar (Bu is-
tisna hizmet erbabının iki aylığına veya buna tekabül eden gündeliklerinin tuta-
rına kadar olan yardım kısmına uygulanır.);
6. Sosyal sigorta kurumları tarafından sigortalılara yapılan ödemeler;
7. (Değişik: 17/10/1980-2320/2 md.) 1475 ve 854 sayılı kanunlara göre öden-
mesi gereken kıdem tazminatlarının tamamı ile 5953 sayılı Kanuna göre ödenen kı-
dem tazminatlarının hizmet erbabının 24 aylığını aşmayan miktarları (hizmet ifa
etmeksizin ödenen ücretler tazminat sayılmaz.)
8. Genel olarak nafakalar(Alanlar için);
9. Yardım sandıkları tarafından statüleri gereğince kendi üyelerine ölüm,
sakatlık, hastalık, doğum, evlenme gibi sebeplerle yapılan yardımlar (...) (1)
10. (Ek: 4/12/1985-3239/44 md.) Yabancı ülkelerde bulunan sosyal güvenlik ku-
rumları tarafından ödenen emekli, dul, yetim ve evlenme ikramiyeleri veya iade
olunan mevduat,sürelerini doldurmamış bulunanlarla, dul ve yetimlerine toptan
ödenen tazminat ve yardımlar.
Vatan hizmetleri yardımlarında:

Madde 26 - Aşağıdaki yazılı vatan hizmetleri yardımları Gelir Vergisinden müs-
tesnadır.
1. Harb malüllüğü zamları ;
2. Harb malüllerine ve şehit, dul ve yetimlerine verilen tekel beyiyeleri;
3. Şehitlerin dul ve yetimlerine şehit, dul ve yetimi sıfatiyle yapılan bi-
lümum ödemeler (Bu hükmün tatbikında hususi kanunlarına göre kendilerine şehit
sıfatı verilenlerle harb, isyan, eşkiya, kaçakçı takip ve müsademesi, sanıkların
ve mahkümların takibi,manevra, talim ve tatbikat esnasında görev başında veya
görevden doğan sebeplerle ölenler şehit sayılır.);
4. Vatan hizmetleri tertibinden bağlanan aylıklar ile ödenen mükafatlar.
Teçhizat ve tayın bedellerinde:

Madde 27 - Aşağıda yazılı teçhizat ve tayın bedelleri Gelir Vergisinden müs-
tesnadır:
1. Özel kanunlara dayanarak verilen yemek ve hayvan yem bedelleri veya bu
mahiyette yapılan ödemeler;
2. Demirbaş olarak verilen giyim eşyası (Resmi ve özel daire ve müesseseler-
ce hizmet erbabına işin icabı olarak verilen ve bunların işten ayrılmaları ha-
linde geri alınan giyim eşyası);
3. Tahsilde bulunanlar için yapılan giyim giderleri.
Tahsil ve tatbikat ödemelerinde:

Madde 28 - Tahsil ve tatbikat giderleri karşılığı olarak yapılan aşağıda ya-
zılı ödemeler Gelir Vergisinden istisna edilmiştir:
1. Resmi ve özel müesseseler ve şahıslar hesabına yabancı memleketlerde tah-
silde veya stajda bulunan öğrenci ve memurlara gider karşılığı olarak verilen
paralar (Özel müesseseler tarafından yapılan ödemeler,benzeri Devlet öğrenci
ve memurlarına verilen miktardan fazla olduğu takdirde, aradaki fark ücret ola-
rak vergiye tabi tutulur). (Asli görev veya memuriyet dolayısiyle alınan ücret-
ler bu istisnaya dahil değildir);
2. Resmi ve özel müesseseler ve şahıslar hesabına Türkiye`de tahsilde bulu-
nan öğrenciye iaşe,ibate ve tahsil gideri olarak ödenen paralar;
--------------
(1) Bu bentte yeralan "... ile üyelerinin geri verilen mevduatı." ibaresi,
22/7/1998 tarih ve 4369 sayılı Kanunun 29 uncu maddesiyle metinden çıkarıl-
mıştır.
3. Öğrencilere tatbikat dolayısiyle öğretim müesseseleri veya tahsil masraf-
larını deruhde edenler tarafından verilen paralar.
Teşvik ikramiye ve mükafatları:

Madde 29 - Teşvik gayesiyle verilen aşağıda yazılı ikramiye ve mükafatlar
Gelir Vergisinden müstesnadır:
1. İlim ve fenni, güzel sanatları, tarımı, hayvan yetiştirilmesini ve memle-
ket bakımından faydalı olan diğer işleri ve faaliyetleri teşvik maksadiyle veri-
len ikramiyeler ve mükafatlar;
(Değişik bentler 2,3,4: 24/12/1980-2361/20 md.)
2. Subay,astsubay, erbaş ve erlere ve Ordu hizmetinde bulunan sivil maki-
nistlere, uçuş, dalış gibi hizmetleri dolayısıyla verilen tazminatlar, gündelik-
ler, ikramiyeler, zamlar ile Türk Hava Kurumu veya kanuni ve iş merkezi Türki-
ye`de bulunan müesseselerde uçuş maksadiyle görevlendirilenlere; uçuş hizmetle-
ri, denizaltına dalış yapanlara dalış hizmetleri dolayısıyla yapılan aynı mahi-
yetteki ödemeler;
3. Spor yarışmalarına katılan amatör sporculara ödenen ödül ve ikramiyeler;
4. Spor yarışmalarını yöneten hakemlere ödenen ücretler.
Sergi ve panayır istisnası:

Madde 30 - Dar mükellefiyete tabi olanların:
1. Hükümetin müsaadesiyle açılan sergi ve panayırlarda yaptıkları ticari
faaliyetlerden elde ettikleri kazançlar (Türkiye`de başkaca iş yeri veya daimi
temsilcileri bulunmamak şartiyle);
2. Bu sergi ve panayırlarda yaptıkları serbest meslek faaliyetlerinden elde
ettikleri kazançlar; Gelir Vergisinden müstesnadır.