gelir vergisi kanunları ikinci kısım(1)

Muaflık ve İstisnalar
BİRİNCİ BÖLÜM
Esnaf Muaflığı
Vergiden muaf esnaf:

Madde 9 - (Değişik: ilk cümle: 22/7/1998-4369/26 md.) Ticaret ve sanat
erbabından aşağıda yazılı şekil ve suretle çalışanlar gelir vergisinden
muaftır.
1. Motorlu nakil vasıtaları kullanmamak şartı ile gezici olarak veya bir iş-
yeri açmaksızın perakende ticaret ile iştigal edenler (Giyim eşyalarıyla zati ve
süs eşyaları, değeri yüksek olan ev eşyaları ile pazar takibi suretiyle gıda,
bakkaliye ve temizlik maddelerini ve sabit iş yerlerinin önünde sergi açmak
suretiyle o iş yerlerinde satışı yapılan aynı neviden malları satanlar ha-
riç) (1)
2. Bir işyeri açmaksızın gezici olarak ve doğrudan doğruya müstehlike iş ya-
pan hallaç, kalaycı, lehimci, musluk tamircisi, çilingir, ayakkabı tamircisi,
kundura boyacısı, berber, nalbant, fotoğrafçı, odun ve kömür kırıcısı, çamaşır
yıkayıcısı ve hammallar gibi küçük sanat erbabı;
3. Köylerde gezici olarak her türlü sanat işleri ile uğraşanlar ile aynı
yerlerde aynı işleri bir işyeri açmak suretiyle yapanlardan 47 nci maddede yazı-
lı şartları haiz bulunanlar (51 nci madde şümulüne girenler bu muafiyetten fay-
dalanamazlar);
4. Nehir, göl ve denizlerde ve su geçitlerinde toplamı 50 rüsum tonilatoya
(50 rüsum tonilato dahil) kadar makinesiz veya motorsuz nakil vasıtaları işle-
tenler; hayvanla veya bir adet hayvan arabası ile nakliyecilik yapanlar (Bu
bentte yazılı ölçüler, birlikte yaşıyan eşlerle velayet altındaki çocuklar hak-
kında veya ortaklık halindeki işletmelerde, bu kimselerin veya ortaklığın işlet-
tiği vasıtalar toplu olarak nazara alınmak suretiyle tespit edilir);
5. Ziraat işlerinde kullandıkları hayvan, hayvan arabası, motor, traktör gi-
bi vasıtalar veya sandallarla nakliyeciliği mutat hale getirmeksizin ara sıra
ücret karşılığında eşya ve insan taşıyan çiftçiler;
6. Hariçten işçi almamak, muharrik kuvvet kullanmamak kayıt ve şartı ile
oturdukları evlerde imal ettikleri havlu, örtü, çarşaf, çorap, halı, kilim, do-
kuma mamulleri örgü, dantel, her nevi nakış işlerini ve her nevi turistik eşya,
hasır, sepet, süpürge, paspas, fırça, yapma çiçek, ip ve urganları dükkan açmak-
sızın satanlardan 47 nci maddenin 1 ve 3 numaralı bentlerinde yazılı şartları
haiz bulunanlar;
7. Yukarıdaki 1 - 6 numaralı bentlerde sözü edilen işlere benzerlik göster-
dikleri, Danıştay`ın muvafık mütalaası üzerine, Maliye Bakanlığınca, kabul ve
ilan olunan ticaret ve sanat işleri ile iştigal edenler.
(İkinci fıkra Mülga: 22/7/1998 - 4369/26 md.)
(Üçüncü fıkra mülga: 11/8/1999 - 4444/14 md.)
----------------------------
(1) Bu bendin parantez içi hükmü; "(Halı, kilim, battaniye, mensucat, triko-
taj, saat, kıymetli maden ve madeni eşyalar gibi değeri yüksek olan mad-
deleri perakende olarak satanlarla, giyilecek eşya, gıda ve her türlü
bakkaliye maddelerinin pazar takibi suretiyle satışını mutat meslek ha-
line getirenler hariç)" şeklinde iken, 22/7/1998 tarih ve 4369 sayılı
Kanunun 26 ncı maddesi ile metne işlendiği şekilde değiştirilmiştir.
(Ek: 22/7/1998-4369/26 md.) Esnaf muaflığı şartlarını topluca taşıyanlar bu
muaflıktan yararlanabilmek için ilgili esnaf odasına kayıt olmak ve durumlarını
tevsik etmek suretiyle belediyeden "Esnaf Muaflığı Belgesi" almak zorundadır-
lar. (Mülga hükümler: 11/8/1999 - 4444/14 md.)
(Ek: 22/7/1998-4369/26 md.) Esnaf muaflığından faydalananlar faaliyetleri
ile ilgili olarak satın aldıkları mallara ve giderlerine ilişkin, gelir ve
kurumlar vergisi mükelleflerinden aldıkları belgeleri saklamak zorundadırlar.
Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre yoklamaya yetkililer veya yoklamaya yetki-
lilerle birlikte belediye zabıtalarınca müştereken yapılan denetimlerde, ver-
giden muaf esnafın bir takvim yılı içinde bir defa mal alış ve giderlerine
ilişkin belgeleri yanında bulundurmadığının veya bulundurduğu belgenin satı-
şını yaptığı mal ve hizmetle ilişkisinin olmadığının tespiti halinde, "Esnaf
Muaflığı Belgesi" iptal edilir. Belgesi iptal edilenlerden muaflık şartlarını
taşıyanlar, aynı faaliyete devam etmek istemeleri halinde yeniden belge almak
zorundadırlar.
Dikkat: (Devamı 3355`inci sayfadadır.)
(Değişik: 22/7/1998-4369/26 md.) Bir işyeri açmaksızın münhasıran gezici
olarak, milli piyango bileti satanlar ile 4077 sayılı Tüketicinin Korunması
Hakkında Kanuna göre gerçek ve tüzel kişilerin mallarını iş akdi ile bağlı
olmaksızın bunlar adına kapı kapı dolaşmak suretiyle tüketiciye satanlar
yukarıdaki şartlarla sınırlı olmaksızın gelir vergisinden muaftır.
(Ek: 26/12/1993 - 3946/6 md.) Bu muaflığın, 94 üncü madde uyarınca tevkif
suretiyle kesilen vergiye şümulü yoktur.
İKİNCİ BÖLÜM
Vergiden Muaf Çiftçiler
Küçük çiftçi muaflığı:

Madde 10 - Mülga: 22/7/1998 - 4369/82 md.)
Küçük çiftçi muaflığının hududu:

Madde 11 - (Mülga: 22/7/1998 - 4369/82 md.)
İşletme büyüklüğü ölçüsü:

Madde 12 - (Mülga: 22/7/1998 - 4369/82 md.)
Satış tutarı ölçüsü:

Madde 13-(Mülga:22/7/1998 - 4369/82 md.)
Muaflıktan mükellefliğe, mükelleflikten muaflığa geçiş:

Madde 14 - (Mülga: 22/7/1998 - 4369/82 md.)
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Diğer Muaflıklar
Diplomat muaflığı:

Madde 15 - Yabancı Devletlerin Türkiye`de bulunan elçi,maslahatgüzar ve kon-
solosları (Fahri konsoloslar hariç) ile elçilik ve konsolosluklara mensubolan ve
o memleketin uyrukluğunda bulunan memurları,Türkiye`de resmi bir göreve memur
edilenler bu sıfatlarından dolayı ve karşılıklı olmak şartiyle Gelir Vergisinden
muaftırlar.
Bu muaflığın menkul sermaye iradı üzerinden tevkif suretiyle alınan vergiye
şümulü yoktur.
Ücret istisnası:

Madde 16 - Yabancı elçilik ve konsoloslukların 15 inci maddeye girmeyen me-
mur ve hizmetlilerinin yalnız bu işlerinden dolayı aldıkları ücretler karşılıklı
olmak şartiyle Gelir Vergisinden istisna edilir.
Göçmen ve mülteci muaflığı:

Madde 17 - (Mülga: 22/7/1998 - 4369/82 md.)
Serbest meslek erbabında yaşlılık muaflığı:

Mükerrer Madde 17-(Ek: 19/2/1963-202/11 md.; Mülga: 24/12/1980-2361/11 md.)
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Kazançlarda İstisnalar
Serbest meslek kazançlarında:

Madde 18 - (Değişik: 4/12/1985 - 3239/40 md.)
(Değişik birinci fıkra: 11/8/1999 - 4444/4 md.)
Müellif, mütercim, heykeltraş, hattat, ressam, bestekar, bilgisayar program-
cısı ve mucitlerin ve bunların kanuni mirasçılarının şiir, hikaye, roman, maka-
le, bilimsel araştırma ve incelemeleri, bilgisayar yazılımı, röportaj, karika-
tür, fotoğraf, film, video band,radyo ve televizyon senorya ve oyunu gibi eser-
lerini gazete, dergi, bilgisayar ve internet ortamı, radyo, televizyon ve vide-
oda yayınlamak veya kitap, CD, disket, resim, heykel ve nota halindeki eserleri
ile ihtira beratlarını satmak veya bunlar üzerindeki mevcut haklarını devir ve
temlik etmek veya kiralamak suretiyle elde ettikleri hasılat Gelir Vergisinden
müstesnadır.
Eserlerin neşir, temsil, icra ve teşhir gibi suretlerle değerlendirilmesi
karşılığında alınan bedel ve ücretler istisnaya dahildir.
Yukarıda yazılı kazançların arızi olarak elde edilmesi istisna hükmünün uy-
gulanmasına engel teşkil etmez.
Serbest meslek kazançları istisnasının,bu Kanunun 94 üncü maddesi uyarınca
tevkif suretiyle ödenecek vergiye şümulü yoktur.
PTT Acentalarında kazanç istisnası:

Mükerrer Madde 18 - (Ek: 24/3/1988-3418/23 md.)
PTT acentalığı faaliyetinden elde edilen kazançlar,gelir vergisinden müstes-
nadır.Bu kazanç istisnasının, bu Kanunun 94 üncü maddesi uyarınca tevkif sure-
tiyle ödenecek vergiye şümulü yoktur.
Zirai kazançlar istisnası:

Madde 19 - (Mülga: 24/12/1980-2361/13 md.)
Maden suları kazançları istisnası:

Madde 20 - (Mülga: 24/12/1980-2361/14 md.)
Eğitim, öğretim ve sağlık hizmet işletmelerinde kazanç istisnası:

Mükerrer Madde 20 - (Ek:4/12/1985-3239/41 md;Mülga:26/12/1993-3946/38 md.)